Diepgaande dialoog op de scholen in lijn van katholieke visie
Alle katholieke scholen waar ik voor werk hebben aandacht voor de multiculturele en multireligieuze dialoog. Al in de jaren zestig heeft de katholieke kerk tijdens het Tweede Vaticaans Concilie het belang daarvan benadrukt voor alle gelovigen en ook voor katholieke scholen (al tientallen jaren voordat het begrip burgerschapsvorming in zwang kwam!). Kort samengevat, een ‘goede katholiek’ (deze term is vatbaar voor allerlei misvattingen) kan alleen een ‘goede katholiek’ zijn wanneer hij aan een dubbele opdracht wil voldoen.
Enerzijds dient hij de eigen katholieke traditie op zijn eigen manier vorm te geven, anderzijds moet een katholiek willen leren van andersdenkenden. Zo kan en moet een katholiek leren van joden en moslims, maar ook van hindoes, boeddhisten en zelfs van atheïsten (en hopelijk gebeurt dat vice versa). Als God namelijk de wereld geschapen heeft (en via de evolutie verder heeft laten ontwikkelen), dan kan ieder stukje van de schepping iets van de oneindige God weerspiegelen en ons inspireren. En juist in die dialoog met elkaar openbaart zich de communicatieve Liefde van God als Vader, Zoon en Heilige Geest.
Zo pleitte de vorige paus Benedictus voor een meerstemmig, polyfoon katholiek onderwijs dat in dialoog staat met alle stemmen in de buitenwereld, als waren het eigen stemmen. Ook zijn er de laatste tijd veel documenten vanuit Rome verschenen over het belang van een brede multiculturele insteek. Katholiek betekent niet voor niets: kata olos, het geheel betreffende (Grieks: κατὰ ὅλος > καθ’ ὅλος (oorspronkelijk kerkelijke betekenis: de kerk verspreid over de hele wereld).
Heilige kuil en knielen
Dagelijks mag ik met kinderen van groep 1-2 tot met achttienjarigen omgaan en levensbeschouwelijke thema’s bespreekbaar maken. Hierbij heb ik prachtige ‘dingen’ mogen beleven waardoor ik het onderwijs in mijn streek ‘wonderwijs’ ben gaan noemen. Of zoals een jochie uit groep 3 laatst tegen me zei toen hij de zitkuil inging waar we buiten les zouden hebben: ‘Meneer, dit is een heilige kuil?’ Hierna zijn we daar heel lang op door gegaan. Waarbij alle kinderen hun verhaal konden doen, katholiek, protestant, islamitisch, andersgelovig of niet-gelovig. Toen ik inbracht dat we met al deze gesprekken de diepte ingingen behoefde dat even uitleg, maar ook dat snapten ze met een groot applaus voor elkaar ten besluit. Ja, we stonden met zijn allen even op heilige grond, knielden allemaal even en keken omhoog naar een prachtige oneindig blauwe hemel met fel stralende zon boven ons. Een teken?
Alle leerlingen doen hun verhaal: polyfoon
In de lessen die ik mag geven komen veel stemmen – polyfoon – aan het woord: alle leerlingen kunnen hun verhaal doen, katholiek, protestant, islamitisch, andersgelovig of niet-gelovig. Deze gesprekken leiden tot een heerlijke en diepe verbondenheid. Moslimleerlingen geven aan dat ze op onze katholieke school nog meer leren van hun geloof dan thuis: Hahahaha, het lijkt net alsof u meer weet van de Islam dan dat ik weet (leerlinge havo-4, RK, moslima). Op veel basisscholen die ik begeleiden mag vertellen kinderen in groep 4 enthousiast over hun Eerste Heilige Communie (waar kun je met dat verhaal tegenwoordig nog terecht?).
Een moslima-leerlinge gaf naar aanleiding van mijn uitleg van het Pinksterverhaal aan: “Ik vind het een mooi verhaal en vooral de link met het hedendaagse coronatijd heel erg bijzonder. Zo zie je maar weer dat oude Bijbelse verhalen altijd blijven terug komen in het hedendaagse leven. En ook het deel dat Petrus als teken voor respect voor Jezus op een andere manier gekruisigd wilde worden, omdat hij zich minder voelden.” Een andere moslima-leerlinge chatte me na een les over de betekenissen van voornamen: “God heeft gewild dat dat uw doopnaam [ Benedictus, B.B. ] is omdat het bij u past.” Is dat niet een prachtige vorm van interesse in elkaars geloof?
Zo zei een leerling naar aanleiding van Jezus en zijn opdracht “Heb uw vijanden lief”: “Hz. Isa (Jezus) heeft gezegd: ‘Heb je vijanden lief. Bidt voor hen die jou vervolgen’. Ik denk dat hij daarmee bedoelt dat je je vijanden respect en liefde moet geven en dat je ervoor moet zorgen dat het je vijanden niet meer worden. In de Islam wordt er gezegd: ‘Man jaa bialhasanati falahu khayrun minha waman jaa bialssayyi-ati fala yujza allatheena AAamiloo alssayyi-ati illa ma kanoo yaAAmaloona’. Daarmee wordt gezegd, dat wie goede dingen doet ook goede dingen terug kan verwachten en wie slechte dingen doet slechte dingen kan terug verwachten.” (Mustafa B., havo 3).
“Meneer, dat is karma”, riep een andere leerling door de klas. “Maar dat is toch van Boeddha?” ging het door de klas. “Boontje komt voor zijn loontje”, riep een ander weer. “Wie zijn kont brandt, moet op de blaren zitten, zegt mijn vader altijd”, bracht de volgende in.
Het mooie van onze katholieke scholen is dat zij open staan voor het mysterie tussen hemel en aarde (op welke manier je dat ook ziet, alle visies vullen elkaar aan). Dat maakt het mogelijk dat leerlingen ook hun gelovige belevingen durven in te brengen. En dat is net zo belangrijk als het kunnen praten over je sportieve of creatieve ervaringen. Een katholiek staat dus open voor heel de wereld en voor heel de mens: een bont, meerstemmig geheel. Kortom, polyfoon. Deze visie komt niet uit de lucht vallen binnen het katholiek onderwijs. Zo pleitte prof. dr. Joseph Ratzinger, de latere paus Benedictus XVI, al in de jaren zestig van de vorige eeuw voor een meerstemmig, polyfoon katholiek onderwijs dat in dialoog staat met alle stemmen van de buitenwereld, als waren het eigen stemmen. Katholiek betekent niet voor niets: kata olos, het geheel betreffende.
Dr. Bill Banning – identiteitsbegeleider katholieke basisscholen SCALA & leraar godsdienst-levensbeschouwing d’Oultremontcollege Drunen
