Een inspirerende en actuele Bijbelles
Een paar weken geleden werd bij mijn lessen Godsdienst-Levensbeschouwing aandacht besteed aan de Week tegen pesten. En wel vanuit het Bijbelverhaal ‘De bekering van Zacheus’ als oefening in inlevingsvermogen. Want het vraagt nogal wat empathie om erachter te komen wat zich in dit verhaal allemaal afspeelt in de persoon van Zacheus.
Sommige mensen kennen uit hun jeugd het verhaal van Zacheus (Lucas 19: 1-10) nog, maar veel leerlingen hebben nog nooit van dit verhaal gehoord. Kort samengevat komt het verhaal hier op neer. De joodse oppertollenaar Zacheus heft tol in dienst van de Romeinen (als een soort NSB’er avant la lettre) en schroomt daarbij niet om mensen af te persen. Toch verlaat deze geldwolf zijn tolhuis om Jezus te zien, Zacheus klimt daarvoor zelfs in een boom. Jezus komt voorbij en kijkt hem indringend aan. Tot zijn verbazing nodigt Jezus zichzelf bij hem thuis uit en eind die middag deelt Zacheus zijn bezit met de armen en geeft hij vierdubbel terug wat hij mensen heeft afgezet. Oftewel met de woorden van een groepje leerlingen: “Zacheus: van egoïstische imbeciel naar liefhebbend persoon”. Rarara, hoe kan dat?
Lesopzet
Vijf klassen vwo-4 en vwo-5 hebben aan de hand van dit verhaal nagedacht over pesten en gepest worden. Aan de hand van twee vragen en een tip hebben zij geprobeerd om tot een zinvolle interpretatie (hypothese) te komen van dit verhaal.
Vraag 1 was: hoe zou een aardig Joods jongetje kunnen veranderen in een nare oppertollenaar in dienst van de Romeinen die de mensen ook nog eens afzette?
Vraag 2 luidde: hoe zou deze nare man in één middag tijdens zijn ontmoeting met Jezus kunnen veranderen in een goed mens?
Met als tip: er staat dat Zacheus klein van gestalte was.
De werkwijze was als volgt. Ieder groepje kreeg een vraag om te bespreken. Daarna mochten de groepjes kennis van elkaars inzichten nemen om hun eigen antwoord desgewenst aan te vullen dan wel te verdiepen. Ten slotte hebben de groepjes hun antwoorden gepresenteerd aan de klas.
Opbouw van de rest van dit artikel
Hieronder leest u een mogelijke ontwikkelingsgeschiedenis van Zacheus die zou kunnen verklaren waarom hij zo’n nare man is geworden. Daarna volgt een bijdrage over hoe Zacheus door de ontmoeting met Jezus tot inkeer is gekomen en zijn leven heeft gebeterd. Vervolgens leest u enkele meningen van leerlingen over dit verhaal én over de werkwijze bij dit verhaal tijdens de betreffende les in de Week tegen pesten. Ten slotte een slotwoord van hun dankbare docent.
Mogelijke ontwikkelingsgeschiedenis van Zacheus tot tollenaar
Hoogstwaarschijnlijk is Zacheus een klein persoon geweest. Hierdoor is hij vroeger vaak niet serieus genomen, uitgelachen of zelfs gepest door zijn eigen geloofsgroep. Hierdoor heeft hij in zijn ontwikkeling geen goed voorbeeld gekregen van hoe je met mensen om moet gaan en is zijn zelfbeeld erg laag. Ook heeft hij een afkeer gekregen van de Joden die hem juist zouden hebben moeten steunen als medegelovigen. Hij heeft door deze ervaringen veel verdriet en daarna woede in zichzelf ontwikkeld. Deze woede moet hij kwijt en hij wil het daarom de mensen, voornamelijk de Joden, betaald zetten. Hij neemt wraak op hen door samen te gaan werken met de Romeinen als hoofdambtenaar bij het tolwezen. Hier misbruikt hij zijn macht door teveel tol te heffen, waardoor Zacheus zich groter en machtiger voelt. Hij liet zo onschuldige mensen meer betalen dan nodig, voor zijn eigen belang. Zo werd hij schatrijk, maar niet gelukkig.
Hoe Zacheus door de ontmoeting met Jezus tot inkeer is gekomen
Toen Jezus Zacheus in de boom zag zitten, zag hij natuurlijk een verrader, maar – dieper kijkend – ook een man met verdriet en nog dieper: een man met verlangen naar vriendschap. Dit raakte Zacheus diep en hij besefte dat hij verkeerd bezig was en zijn volk had verraden. Door Jezus’ liefde gaf hij zijn gestolen geld terug en besloot hij zijn leven en zijn mindset te veranderen. Hij voelde zich eindelijk opgelucht, omdat hij zijn fouten had erkend en vergeving vond. Zijn nieuwe start gaf hem rust en vreugde.
Meningen over het proces van de les: mooi, leerzaam en efficiënt
Wij vonden de opbouw van de les erg mooi. De docent begon met een verhaal zonder al te veel te verklappen. Dit maakt ons als leerlingen nieuwsgierig: wij wilden weten wat er verder achter het verhaal zat. Hier hebben we over door kunnen communiceren en hier hebben wij een versie van het verhaal op verzonnen. Na het vergelijken met andere groepjes kregen we nog meer inspiratie en waren we nog gemotiveerder. Zacheus maakte ook een mooie ontwikkeling door. Hij werd eerst gepest, ging toen zelf pesten, maar stopte daar gelukkig ook weer mee.
De manier van lesgeven heeft veel bijgedragen aan onze kennis en aan onze manier van denken. We hebben door deze methode namelijk niet alleen het verhaal beter onthouden, maar ook hebben we het proces van het analyseren van een verhaal geleerd. Deze manier zorgt ook dat iedereen zijn inbreng kan geven in het verhaal. Dit zorgt voor een betere band tussen leerling en docent en kan de leerling hier ook meer van leren. Zo zorgt deze manier van lesgeven ervoor dat niemand wordt buitengesloten, en iedereen elkaar kan helpen met het vinden van de diepere betekenis.
Meningen over de inhoud van het verhaal: mooi en leerzaam
Het proces van een egoïstische imbeciel naar een liefhebbend persoon die graag goed wil doen vinden wij een mooi proces. Dit proces lijkt op het proces van een lelijke boze rups naar een mooie lieve vlinder. Door die metamorfose kon Zacheus weer vliegen en zijn leven goed leven. Dit vinden wij een mooie transformatie en wij hopen dat alle slachtoffers van pesterijen en alle pesters zelf ook zo’n transformatie door kunnen maken.
Wij vonden de inhoud van het verhaal wel mooi, omdat je leert dat wraak nemen geen oplossing is. Dit kan je goed zien aan Zacheus die niet blij was toen hij een rijke tollenaar was. Hij was een rijke tollenaar geworden, omdat hij veel gepest werd. Je ziet door dit verhaal dus ook dat pesten niks goed doet voor iemand en het veel problemen veroorzaakt.
Slotwoord
Met dank aan al mijn leerlingen, die fantastische ‘meewerkende, meedenkende, meevoelende en meelevende onderwerpen’ zijn. Hun bereidwilligheid om zich in te leven in een oud verhaal, hun vermogen om de diepere processen bij Zacheus te zien, hun kracht om samen te werken, hun mooie eerlijke formuleringen, de leuke presentaties, de fijne sfeer waarin deze lessen plaatsvonden, dit alles laat zien dat deze leerlingen een mooi en goed innerlijk hebben. Ik steek mijn hand ervoor in het vuur dat deze leerlingen niemand zullen pesten. Integendeel, zij zullen bijdragen aan waarachtig positief samenleven. Zo weven zij het patroon van de sociale cohesie van de toekomst. Mede met dank aan Zacheus!
Mijn diep respect hiervoor, dr. Bill Banning (docent Godsdienst-Levensbeschouwing d’Oultremont College Drunen OMO)
